Πώς σχηματίστηκε το Γκραντ Κάνυον

Μια νέα θεωρία εξηγεί το μυστήριο του σχηματισμού ενός από τα θαύματα της φύσης
Λονδίνο

Είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά θαύματα της φύσης. Παράλληλα όμως αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια για τους γεωλόγους. Κανείς ως τώρα δεν έχει μπορέσει να εξηγήσει πώς δημιουργήθηκε το Γκραντ Κάνυον, πώς σχηματίστηκαν οι ιδιόμορφες στρώσεις των πετρωμάτων του και πώς απέκτησε τη θεαματική του ομορφιά. Τώρα μια νέα θεωρία έρχεται να δώσει τη δική της ερμηνεία.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου Ράις με επικεφαλής τον καθηγητή Γεωλογίας Αλαν Λεβάντερεξέτασαν νέα, αναλυτικότερα και πιο αξιόπιστα δεδομένα από το υπέδαφος της περιοχής και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το σύμπλεγμα των βράχων που υψώνονται στην Πεδιάδα του Κολοράντο προήλθε από ένα … βούλιαγμα.

Όπως υποστηρίζουν, μάγμα που ανέβηκε από τα κατώτερα στρώματα της Γης ανάγκασε την επιφάνεια του φλοιού να κατέβει προς τα κάτω παίρνοντας τη θέση της. Οι γεωλογικές ανακατατάξεις που ακολούθησαν οδήγησαν στον σχηματισμό των μοναδικών στρώσεων των πετρωμάτων που αποκάλυψε τελικά ο ποταμός Κολοράντο χαράζοντας τους βράχους στο πέρασμα των χρόνων.

Αιτία η ασθενόσφαιρα

Οι περισσότερες θεωρίες που έχουν προταθεί ως τώρα για την ερμηνεία του σχηματισμού του Γκραντ Κάνυον επικεντρώνονται στα ανώτερα στρώματα της Γης _ δηλαδή στον φλοιό και στα δυο τμήματα του άνω μανδύα: τη λιθόσφαιρα, η οποία αποτελείται από τις στερεές λιθοσφαιρικές πλάκες που βρίσκονται σε μόνιμη κίνηση, και την ασθενόσφαιρα, η οποία αποτελείται από ρευστό μάγμα.

Η ομάδα του κ. Λεβάντερ εξέτασε δεδομένα από το USArray, ένα δεκαετές πρόγραμμα για την εξερεύνηση ολόκληρου του αμερικανικού υπεδάφους που ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια από το δυτικό τμήμα των Ηνωμένων Πολιτειών κατευθυνόμενο προς τα ανατολικά. Οι νέες πληροφορίες από τους υψηλής ακριβείας σεισμογράφους έδειξαν στα βόρεια του Γκραντ Κάνυον μια ψυχρή και ασυνήθιστα πυκνή δομή σε βάθος περίπου 200 χιλιομέτρων. Σε αυτό το σημείο οι ειδικοί θεωρούν ότι εντόπισαν την αιτία του σχηματισμού του φαραγγιού.

Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Nature» ο καθηγητής Λεβάντερ υποστηρίζει ότι η ανώμαλη αυτή δομή δεν είναι τίποτε άλλο από ένα κομμάτι του φλοιού και του λιθοσφαιρικού μανδύα το οποίο αποκόπηκε και βούλιαξε εξαιτίας μιας ξαφνικής ανόδου μάγματος από την ασθενόσφαιρα προς την επιφάνεια. 

Ρευστές ανακατατάξεις

Η ασθενόσφαιρα, η οποία βρίσκεται σε ρευστή κατάσταση, συνηθίζει τέτοιου είδους ανόδους προς την επιφάνεια, όταν φυσικά της δίνεται διέξοδος. Καθώς οι ρευστές μάζες της φθάνουν στα ψυχρότερα στερεά ανώτερα στρώματα ψύχονται, με αποτέλεσμα να προκαλούν «σκασίματα» και φθορές.

Ο κ. Λεβάντερ θεωρεί ότι όταν το καυτό μάγμα ανέβηκε προς τη λιθόσφαιρα στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το Γκραντ Κάνυον - αρχικά εξαπλώθηκε και στη συνέχεια άρχισε να ψύχεται ώσπου στερεοποιήθηκε. Ο όγκος που δημιουργήθηκε ήταν όμως τόσο βαρύς ώστε υποχώρησε προς τα κάτω, αφήνοντας ένα κενό. Αυτό γέμισε και πάλι από τη ρευστή ασθενόσφαιρα, η οποία απλώθηκε ξανά και έκανε ολόκληρη τη γεωλογική επιφάνεια του φλοιού να υψωθεί προς τα πάνω.

Όπως υπολογίζει ο καθηγητής, αυτό το «βούλιαγμα» του μανδύα έλαβε χώρα περίπου πριν από έξι εκατομμύρια χρόνια και αποτελεί την πιο πρόσφατη γεωλογική ανωμαλία στην Πεδιάδα του Κολοράντο. Η χρονολόγηση αυτή έρχεται να προστεθεί στις άλλες που συνηγορούν υπέρ του «νεαρού» της ηλικίας του Γκραντ Κάνυον το οποίο πρόσφατα αμφισβητήθηκε από μια μελέτη που υποστήριξε ότι το φαράγγι έχει παρελθόν όχι έξι, όπως θεωρείτο ως τότε, αλλά 17 εκατομμυρίων ετών.

Η θεωρία του «βουλιάγματος» έχει προταθεί στο παρελθόν και από άλλους ερευνητές, κανείς όμως ως τώρα δεν είχε εντοπίσει γεωλογικά στοιχεία που να τη στηρίζουν. Ορισμένοι ειδικοί ωστόσο θεωρούν ότι η ανακάλυψη του κ. Λεβάντερ χρήζει περαιτέρω στήριξης. Ο ίδιος ο καθηγητής τόνισε ότι σκοπεύει να αναλύσει δεδομένα και από άλλους σεισμογράφους για να ανακαλύψει «περισσότερες λεπτομέρειες» σχετικά με την ανωμαλία.